Risk Analizi Nedir ve Nasıl Yapılmalıdır ?

20.06.2012 tarihinde 4857 sayılı İş Kanunu’nun yetersiz olması nedeni ile yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na bağlı olarak 29.12.2012 tarihinde yayınlanan “ İş Sağlığı ve Güvenliği RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİNE ” göre yapılması zorunlu olan işyerindeki tehlikelerin tespit edilmesi ve ortadan kaldırılmasını sağlamak amacı ile yapılan çalışmadır.

Resmi olarak “RİSK DEĞERLENDİRMESİ” işverenler tarafından ise “ RİSK ANALİZİ ” olarak adlandırılan bu çalışma işyerindeki çalışanların iş kazasına uğramalarının önüne geçilmesi ve işyerinde çalışmaların tüm açılardan değerlendirilmesi ve yönetmeliğe uygun eğitim almış bir ekip tarafından yapılarak kayıt altına alınması ile geçerli olarak kabul edilebilir.

İlgili yönetmelikte  “ RİSK: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini ” ifade eder.

Türkiye’de iş kazası istatistiklerine göre günde neredeyse 5 kişi hayatını kaybetmektedir. Risk analizi sadece ölümlü iş kazalarının önlenmesi amacı ile yapılmaz. İşverenlerin veya çalışanların iş kazasından anladıkları sadece ölümlü ve önemli yaralanmalar ile ilgili olarak kazalardan dolayı ortaya çıkan kaza olarak düşünülmektedir. Ancak Risk Analizi sadece ölümlü ve yaralanmalı iş kazalarına karşı önlem alınması amacı ile hazırlanmaz. Aynı zamanda işyerindeki meslek hastalıklarının tespiti, işyerindeki psikolojik baskı ve sorunların tespiti ve ortadan kaldırılması, çalışanların hakları ve yükümlülüklerinin işyerinde yerine getirilip getirilmediğinin tespiti, o işyerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı yükümlülüğündeki konuların gerek işverene gerek çalışanlara bildirilmesi  ve iyileştirmenin sağlanması, acil durumlar ile ilgili tespit ve bu durumlarda yapılması gerekli çalışmaların tespit edilmesi başta olmak üzere bir çok konudaki mevcut durumun tespitin ve yapılması gerekenlerin neler olduğunu işyerindeki yetkili kişilere bildirmek amacı ile yapılır .

Risk Analizi Nasıl Yapılır ?

İşveren veya işi işveren adına yürüten işveren vekili işyerinde yönetmeliğe uygun olarak “risk değerlendirmesi” yaptırmakla yükümlüdür.

İlgili yönetmeliğin 5 maddesinde İşverenin yükümlülüğü arasında mevcut işyerindeki çalışma ortamı ile o işyerindeki işçilerin ve tüm çalışanlarının ( Beyaz yaka-mavi yaka ayrım yapmadan ) İş Sağlığı ve Güvenliğini sağlamak, bu güvenliğin kalıcı olması ve geliştirilmesi amacı  ile Risk değerlendirmesi yaptırır demektedir.

Yapılan bu risk değerlendirmesi Firmadaki RİSK DEĞERLENDİRME ekibi tarafından hazırlanmalıdır.

Kimler Risk Analizi ( Risk Değerlendirmesi ) yaptırmalıdır ? Ne Kadar Geçerlidir ?

1 kişi dahi olsa çalışanı olan tüm işyerleri RİSK ANALİZİ yaptırmak zorundadır. 1 kişi çalıştıran apartman yöneticileri, 2 kişi çalıştıran terzi fark etmeksizin risk analizi yaptırmak ve risk analizinde belirlenen tehlikelerin ortadan kaldırılmasını sağlamak işverenin yükümlüğündedir.

 İşverenin Risk analizini sadece yaptırması yeterli olmayıp risk analizinde belirlenmiş tüm tehlikeleri ortadan kaldırmakla yükümlüdür. İşverenler bu yüzden Risk Analizini yeterli bilgi ve tecrübeye sahip bir ekip tarafından yapılması uygundur. İşyerinde olan tehlikelerin tespit edilmemesi veya işveren talebi ile göz ardı edilmesi işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır.

Risk analizi güncel ve yaşayan bir analiz olup işyerindeki çalışmalara göre ortaya yeni tehlikeler çıkması halinde revize edilmelidir. İş kazası olması halinde iş kazası geçiren ekip iş kazası ile yerinde eğitilmeli, tekrarlanmasının önüne geçilmelidir. İş kazaları en aza indirgemek için çok önemli bir analizdir.

RİSK ANALİZLERİ işyerinin tehlike sınıfı dikkate alınarak “iş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi yönetmeliğine göre belirlenen süreler ile güncel ve geçerli bir “risk değerlendirme ekibi” tarafından yenilenmek zorundadır.

İşyerleri 3 tehlike sınıfına ayrılmıştır. Tehlike sınıflarına göre yenilenme aralığı aşağıdadır.

• Çok tehlikeli işyerleri -2 yılda bir risk analizi yenilenmelidir.
• Tehlikeli İşyerleri -4 yılda bir risk analizi yenilenmelidir.
• Az Tehlikeli İşyerleri -6 yılda bir risk analizi yenilenmelidir.

Risk Değerlendirme Ekibi Kimlerden oluşur ?

Risk değerlendirme ekibi ile ilgili en önemli olan ve birçok işverenin bilgisi olmaması sebebi ile kontrol etmediği husus bu ekip ile ilgili atama, eğitim ve atamaların tebliğ-tebellüğünün kayıt atına alınmış olup olmadığını kontrol etmelidir. Bu konuda iş güvenliği uzmanı ile görüşerek yönetmeliğe uygun olarak eğitim verilmesini sağlamalıdır. Aksi takdirde ekip üyeleri işveren bizi çağırdı sadece imza atın dedi attık diyerek bir iş kazası halinde tüm sorumluluğu işverene bırakabilecektir.

Risk değerlendirme ekibinin en önemli üyesi olarak işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ekibin direk üyeleri olarak öne çıkmaktadır. Ancak bu ekip üyelerinin imzalarının geçerli olması için İSG-katip sistemi üzerinden gerekli atamalarının yapılmış olması ve işyeri yetkilisi tarafından risk analizi hazırlanması ile onaylanması arasındaki süreçte atanmış olması gereklidir.

İşveren veya İşveren vekili olarak bu atamaların güncel ve geçerli olduğunun kontrolünün sizde olduğunu asla unutmayınız.

Risk değerlendirme ekibinin en sorumlu ve belirlenen tehlikelerin ortadan kaldırılması görevleri arasında yer alan işveren/İşveren vekili ise RİSK DEĞERLENDİRME EKİBİNİN başkanı ve sorumlusudur.

Risk değerlendirme ekibinin diğer üyeleri ile Çalışan Temsilcisi ve Destek Elemanlarından (Acil Durum Tahliye, Kurtarma, İlk Yardımcı sertifikasına sahip işyerindeki çalışanlar) ve varsa ustabaşından oluşmaktadır. İşyerinin tüm işleyişini bilen bu ekip Risk değerlendirmesi ile ilgili olarak hazırlanan risk analizi için gerekli eğitimi alarak risk değerlendirmesine katkı sağlamalıdır.

Hazırlanan “ RİSK DEĞERLENDİRMESİ ” en yüksek risk skorunu içeren risk en başta olarak en düşüğe kadar sıralanmalıdır. Sayfalar numaralandırılmalı ve tüm ekip üyeleri tarafından imza altına alınmalıdır.

İlgili kanuna göre PİER OSGB uzman ve hekimleri “ Risk Analizinin ” hazırlanmasından onaylanması ve hizmet verdikleri süre içerisinde de tehlikelerin ortadan kaldırılması konusunda tecrübeleri ile sizlere yardımcı olmaktadır.

İşverenlerin çalışanları arasında iş güvenliği uzmanı olması halinde bu işyerleri Risk Analizini kendi uzmanı ile yapabilecektir. İş güvenliği uzmanı olmayan bu yükümlülük ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden veya bireysel olarak çalışan uzman veya hekimlerden bu desteği alabilirler

İşverenin işyerindeki ortamda çalışanlarının iş sağlığı ve iş güvenliğinden her açıdan sorumludur. Bu amaç doğrultusunda risk analizi yaptırmakla sorumlu olup risk analizinin gerçekleştirilmiş olması ile işverenin yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

İşveren risk değerlendirme ekibine ihtiyaç duyulan her türlü bilgi ve belge tedarik edilmelidir.

Risk Analizi yönetmeliğe uygun nasıl dokümantasyon elde edilir ?

Risk analizi öncelikle yönetmeliğe uygun bir kapağa sahip olmalıdır.

Kapakta o işyerine ait unvan, SGK sicil numarası, hazırlanma tarihi, geçerlilik tarihi, işyerinin tehlike sınıfı, hazırlanan işyerinin adresi yer almalıdır.

Devamında hazırlanana risk analizinin yöntemi, kullanılan modelin ne olduğu açıklanarak işveren onayına sunulan riskleri önemi ve hangi sürede ortadan kaldırılacağını içeren bilgilerin olduğu kısım bulunmalıdır.

Türkiye’de iş güvenliği uzmanlarının en çok kullandığı modeller,

• 3 x 3 Matris veya 5 x 5 Matris
• Fine Kinney
• 3T Matris yöntemi
• Hazop (Kimya ve üretime dayalı işyerlerinde)

Olarak yer almaktadır.

Her risk analizinin  skor ve değerlendirmesi farklı olduğu için giriş kısmında skor ve şiddetin ne anlama geldiği “ risk analizini hazırlayan kişi tarafından ” mutlaka olması sağlanmalıdır.

Örneğin  Matris yöntemi aşağıdaki şekilde skor ve şiddete sahip olup, tehlikenin ortadan kaldırma süresi bu risklere göre aşağıdaki tabloda yer almaktadır. 

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Göre  2019 Yılında Uygulanacak İdari Para

İş sağlığı ve güvenliği kanununa göre tüm işyerleri Risk değerlendirmesi yaptırmak ve ve risk değerlendirmesinde belirlenen tehlikeleri ortadan kaldırmakla sorumlu kılınmıştır.

Risk değerlendirmesini yaptırılmaması durumunda işyerleri tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak aylık olarak ceza ödemek zorundadır.

Ayrıca risk değerlendirmesi içerisinde belirlenen risklerin ortadan kaldırılmaması halinde her bir madde için ilave idari para cezası verileceği kanunda belirtilmiştir.

2019 yılı ile ilgili olarak uygulanacak miktarlar aşağıda bilgi amaçlı olarak verilmiştir.

Risk değerlendirme yapmama veya yaptırmama cezası 2018 yılı miktarları iş yeri tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre değişmektedir. Aşağıdaki tablodan tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre ceza tutarlarını görebilirsiniz.

Yukarıdaki tablodan da görüleceği gibi az tehlikeli ve 10 kişi altı çalışanı olan işyeri risk analizi yaptırmaması halinde aylık 5.742 TL (2019 yılı için), veya çok tehlikeli ve 50 kişi üzeri çalışanı olan bir işyeri ise risk analizi yaptırmaması halinde aylık 11.484 TL ceza ödeyecektir.

Aynı şekilde devam eden aylarda yapılmaması halinde ise bu ceza her ay için %50 oranında artarak yapılmayan her ay için uygulanmaya devam edecektir.

Detaylı ve güncel idari para cezası bilgilerini

https://birim.ailevecalisma.gov.tr/isggm/Contents/hizlierisim/ipc/

İşinizi, kendinizi ve çalışanınızı asla riske atmayın .

Kanunun çıkmasından bu yana yaklaşık olarak 6 sene geçtiği düşünülerse tüm işverenlerin mevcut risk analizlerini kontrol ederek süresi geçmiş ise güncellemesinin gerektiğini, ayrıca hazırlana risk analizin kanuna uygun olup olmadığını kontrol etmeleri gerektiğini önemle hatırlatmak isteriz.

Risk analizinin geçerli olması için isg katip ataması ve onayı taraflarca yapılmış, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı imzasının mutlaka olması gerektiğini lütfen kontrol ediniz.